Η ανάπτυξη της γραφής δεν ξεκινά την πρώτη φορά που το παιδί κρατά ένα μολύβι, αλλά πρόκειται για μια σταδιακή, πολυδιάστατη διαδικασία που θεμελιώνεται από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του. Περιλαμβάνει την εξέλιξη της λεπτής κινητικότητας, του οπτικοκινητικού συντονισμού, των γνωστικών ικανοτήτων και της γλωσσικής ανάπτυξης, ενώ παράλληλα ενισχύεται η φαντασία και η δημιουργικότητα.
Κατανοώντας λοιπόν τα στάδια που προηγούνται της εκμάθησης των γραμμάτων, γονείς και παιδαγωγοί μπορούν να προσφέρουν τα κατάλληλα ερεθίσματα και υποστήριξη, ώστε το παιδί να εξελιχθεί με αυτοπεποίθηση και να οικοδομήσει γερά θεμέλια για τη μελλοντική του σχολική και γλωσσική ανάπτυξη. Αναπόσπαστο φυσικά κομμάτι αυτής της διαδικασίας αποτελεί η λεπτή κινητικότητα.
Τι είναι η λεπτή κινητικότητα;
Είναι η χρήση των μικρών μυϊκών ομάδων που είναι απαραίτητες για την ενασχόληση των παιδιών με εργαλεία, όπως για παράδειγμα ο μαρκαδόρος, το ψαλίδι, το κράτημα του πιρουνιού κ.α. Η λεπτή κινητικότητα είναι μία διαδικασία που αναπτύσσεται από τους πρώτους μήνες ζωής των παιδιών.
Δυστυχώς όμως στη σημερινή εποχή έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά τείνουν να ασχολούνται περισσότερο με τα βιντεοπαιχνίδια και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές παρά με παιχνίδια και δραστηριότητες που βοηθούν στη σωστή ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας.
Στην ηλικία των 4-5 ετών το παιδί πρέπει να εκπαιδευτεί σε πολλές δυσδιάστατες και τρισδιάστατες κατασκευαστικές ασκήσεις.
Εφόσον το παιδί έχει εξασκηθεί στην προγραφή, τότε προχωράμε στην εκπαίδευση σχηματισμού γραμμάτων, δηλαδή στην ηλικία 5-6 ετών.
Ας δούμε όμως αναλυτικότερα κάποια ενδεικτικά στοιχεία ανάπτυξης της γραφής ανά ηλικία.
1–2 Ετών: Τα πρώτα «ίχνη»
Σ’ αυτή την ηλικία, το παιδί αρχίζει να περιεργάζεται εργαλεία γραφής, μουτζουρώνει σε οποιαδήποτε επιφάνεια και σχεδιάζει γραμμές και κυκλικά σημάδια. Κρατάει κραγιόνια ή μαρκαδόρους με όλη την παλάμη και κάνει τυχαίες γραμμές πάνω στο χαρτί.
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται είναι η χρήση παλάμης, ο έλεγχος πίεσης στο χαρτί καθώς και ο πρώιμος οπτικοκινητικός συντονισμός.
Προτεινόμενες δραστηριότητες είναι οι εξής: παιχνίδια με μεγάλα φύλλα χαρτιού στο πάτωμα, δαχτυλομπογιές, παιχνίδια με πλαστελίνη για ενδυνάμωση των δαχτύλων.
2–3 Ετών: Σχήματα και κατευθύνσεις
Το παιδί προσπαθεί να μιμηθεί κάθετες, οριζόντιες και κυκλικές γραμμές. Αρχίζει να κρατά το μολύβι πιο σταθερά, αν και ακόμα όχι με το τριποδικό κράτημα. Εμφανίζονται οι πρώτες ευθείες και κυκλικές γραμμές.
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται είναι η βελτίωση λεπτής κινητικότητας, ο έλεγχος κατεύθυνσης και ο οπτικοκινητικός συγχρονισμός.
Προτεινόμενες δραστηριότητες είναι οι εξής: αντιγραφή απλών γραμμών, κύκλων, κάθετων και οριζόντιων γραμμών.
3–4 Ετών: Προγραφικά σχήματα
Το παιδί σε αυτή την ηλικία, τρώει μόνο του, χωρίς βοήθεια. Χρησιμοποιεί περισσότερο το ένα του χέρι στις δραστηριότητες. «Πλάθει» με την πλαστελίνη και της δίνει κάποια μορφή. Περνάει 4 μεγάλες χάντρες σε ένα κορδόνι και μπορεί να γυρίσει σελίδα από ένα βιβλίο. Αντιγράφει τετράγωνο, διαγώνιες γραμμές, Χ, σταυρό καθώς και ορισμένα γράμματα και αριθμούς. Χτίζει πύργο με 9 τουβλάκια, φτιάχνει φιδάκι και μπάλες με πλαστελίνη, χρησιμοποιεί το μη κυρίαρχο χέρι για να βοηθήσει και να κρατάει τα αντικείμενα πιο σταθερά. Κόβει ερασιτεχνικά χαρτί με ψαλίδι.
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται είναι η οπτική μνήμη, η αντίληψη χώρου, ο συντονισμός ματιού-χεριού.
Προτεινόμενες δραστηριότητες είναι οι εξής: ζωγραφική με στένσιλ, αντιγραφή μοτίβων, ιχνηλάτηση σχημάτων σε άμμο ή αλεύρι.
4–5 Ετών: Πρώτα γράμματα
Το παιδί αντιγράφει τρίγωνο, γράφει το όνομά του και αντιγράφει σχεδόν όλα τα κεφαλαία γράμματα. Ντύνεται και γδύνεται μόνο του χωρίς βοήθεια.
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται είναι η οπτικοκινητική οργάνωση, μνήμη σχημάτων, λεπτής κινητικότητας.
Προτεινόμενες δραστηριότητες είναι οι εξής: η γραφή γραμμάτων σε μεγάλες επιφάνειες, παιχνίδια με γράμματα-μαγνήτες, αντιγραφή από καρτέλες.
5–6 Ετών: Μετάβαση στη γραφή λέξεων
Το παιδί αποκτά πλευρίωση δηλαδή έχει αποφασίσει ποιο είναι το κυρίαρχο χέρι, πλήρη ανάπτυξη της ώριμης λαβής και είναι έτοιμο για πλήρη και ομαλή ένταξη στη γραφή γραμμάτων, λέξεων και αριθμών. Κόβει με το ψαλίδι απλά σχήματα. Χρωματίζει μέσα στο πλαίσιο χωρίς να βγαίνει απέξω από τις γραμμές και ζωγραφίζει απλές εικόνες.
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται είναι η κατανόηση γραφοκινητικής ακολουθίας, σωστό κράτημα μολυβιού, συνδυασμός φωνολογικής και οπτικής πληροφορίας.
Προτεινόμενες δραστηριότητες είναι οι εξής: αντιγραφή λέξεων, γραφή πάνω σε γραμμές, σύνθεση απλών λέξεων με οδηγό εικόνες.
Συμπεράσματα
Η ανάπτυξη της γραφής είναι μια πολυεπίπεδη διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, υπομονή, εξάσκηση και κατάλληλη καθοδήγηση. Μέσα από το παιχνίδι και τη δημιουργικότητα, τα παιδιά αποκτούν δεξιότητες που θα αποτελέσουν τη βάση για την επιτυχή ένταξη στο σχολικό περιβάλλον. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να στηρίξουν τα παιδιά παρέχοντάς τους πλούσιες εμπειρίες μέσα από παιχνίδια, δημιουργικές δραστηριότητες και θετικό περιβάλλον. Η έγκαιρη καλλιέργεια της λεπτής κινητικότητας δεν βοηθά μόνο στη γραφή, αλλά ενισχύει συνολικά την αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία του παιδιού.
Εγγραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο για περισσότερα άρθρα και μοιραστείτε τη δική σας εμπειρία μαζί μας.
Θέλεις να μάθεις περισσότερα για την ανάπτυξη γραφής του παιδιού σου;
Στο ΛογοΜιλώ, παρέχουμε εξατομικευμένες παρεμβάσεις και συμβουλευτική για γονείς. Είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε.
Επικοινώνησε μαζί μας για μια πρώτη συνάντηση.